Τι είναι η σχετική ενεργειακή ανεπάρκεια στον αθλητισμό;
Η σχετική ενεργειακή ανεπάρκεια στον αθλητισμό (Relative Energy Deficiency in Sport, REDs) ορίστηκε από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή το 2014 στην προσπάθεια για αναθεώρηση του συνδρόμου της γυναικείας αθλητικής τριάδας (Female Athlete Triad).
Αποτελεί ένα σύνδρομο το οποίο πλήττει αθλητές και των δύο φύλων και στο οποίο παρατηρείται εξασθένηση της φυσιολογικής λειτουργίας διαφόρων συστημάτων του σώματος, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την αθλητική απόδοση.
Ποιος είναι ο επιπολασμός της σχετικής ενεργειακής ανεπάρκειας στον αθλητισμό;
Ο αναφερόμενος επιπολασμός του συνδρόμου REDs φαίνεται να ποικίλει σημαντικά μεταξύ των μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί και να διαφέρει μεταξύ των δυο φύλων και των αθλημάτων. Στις γυναίκες κυμαίνεται μεταξύ 23 – 80 %, ενώ στους άνδρες μεταξύ 15 – 70 %.
Ποια είναι τα αίτια της σχετική ενεργειακή ανεπάρκεια στον αθλητισμό;
Η αίτια εμφάνισης του συνδρόμου REDs είναι η χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας (Low Energy Availability, LEA). Το ανθρώπινο σώμα προσλαμβάνει ενέργεια μέσω της τροφής, η οποία δαπανάται τόσο για την διεκπεραίωση των ζωτικών του λειτουργιών (χαρακτηρίζεται ως ενεργειακή δαπάνη ηρεμίας), όσο και για την διαπεραίωση των διαφόρων κινήσεων του (χαρακτηρίζεται ως ενεργειακή δαπάνη κίνησης). Ο όρος διαθεσιμότητα ενέργειας αναφέρεται στην ενέργεια που παραμένει διαθέσιμη στο σώμα για την βέλτιστη λειτουργία των συστημάτων του και προκύπτει όταν από την προσλαμβανόμενη ενέργεια αφαιρεθεί η ενέργεια που δαπανάται μέσω της άσκησης. Η διαθεσιμότητα ενέργειας εκφράζεται σε kcal (μονάδα μέτρησης της ενέργειας)/kg άλιπης μάζας σώματος.
Διαθεσιμότητα ενέργειας = (προσλαμβανόμενη ενέργεια (kcal) – ενεργειακή δαπάνη άσκησης (kcal) ) /άλιπη μάζα σώματος (kg)
Οι σύνηθες αιτίες της LEA στον αθλητισμό είναι η αυξημένη ενεργειακή δαπάνη άσκησης, η προσπάθεια για βελτίωση της αναλογίας ισχύος προς σωματικό βάρος (power to weight ratio) και η επιθυμία για χαμηλό βάρος σώματος ιδιαίτερα σε αθλήματα στα οποία μπορεί να καθορίσει την αθλητική απόδοση. Μια διαθεσιμότητα ενέργειας ίση με 30-45 kcal/kg άλιπης μάζας σώματος/ημέρα φαίνεται να οδηγεί σε απώλεια σωματικού βάρους, ενώ η περαιτέρω μείωση κάτω από τις 30 kcal/kg άλιπης μάζας σώματος/ημέρα έχει ως αποτέλεσμα σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Επίδρασεις της σχετικής ενεργειακής ανεπάρκειας στην υγεία του/-ης αθλητή/-ριας
Μερικές από τις δυσμενείς επιδράσεις του REDs στην υγεία είναι οι ακόλουθες:
- Διαταραχή της αναπαραγωγικής λειτουργίας
- Διαταραχή της υγείας των οστών (πχ χαμηλή οστική πυκνότητα, μειωμένη οστική αντοχή)
- Διαταραχή της γαστρεντερικής λειτουργίας
- Διαταραχή σε αιματολογικούς δείκτες
- Διαταραχή του μεταβολισμού των λιπών και της γλυκόζης
- Νευρογνωστικές διαταραχές
- Προβλήματα ψυχικής υγείας
- Διαταραχές ύπνου
- Διαταραχή της καρδιαγγειακής λειτουργίας
- Διαταραχή των λειτουργιών των σκελετικών μυϊκών κυττάρων (πχ μείωση του ρυθμού της πρωτεϊνοσύνθεσης)
- Εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος
- Μειωμένη ανάπτυξη
Επίδρασεις της σχετικής ενεργειακής ανεπάρκειας στην απόδοση του/-ης αθλητή/-ριας
Μερικές από τις δυσμενείς επιδράσεις του REDs στην αθλητική απόδοση είναι οι ακόλουθες:
- Καθυστερημένη εμφάνιση των προσαρμογών της άσκησης
- Μειωμένη ικανότητα για αποκατάσταση μετά την άσκηση
- Μειωμένη απόδοση σε ασκήσεις αντοχής
- Μείωση της μυϊκής δύναμης και ισχύος
Πως γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου;
Για την διάγνωση του συνδρόμου REDs, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ανέπτυξε το 2015 το εργαλείο REDs Clinical Assessment Tool (CAT) το οποίο αναθεωρήθηκε το 2023 (CAT2). To CAT2 αποτελείται από τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου και/ή μια κλινική συνέντευξη. Στο δεύτερο στάδιο αξιολογείται η σοβαρότητα του συνδρόμου REDs. Τέλος, το τρίτο στάδιο περιλαμβάνει την διάγνωση από εξειδικευμένο ιατρό βάση της οποίας θα σχεδιαστεί σε συνεργασία με άλλους
επαγγελματίες υγείας το θεραπευτικό σχήμα που θα ακολουθηθεί.
Πρόληψη και Θεραπεία
Η πρόληψη του συνδρόμου REDs προϋποθέτει την επαρκή ενημέρωση των αθλητών και αθλητριών, των οικογενειών τους και όλων των επαγγελματιών που εμπλέκονται στην αθλητική τους προετοιμασία, για τις δυσμενείς επιπτώσεις του συνδρόμου στην υγεία και την αθλητική απόδοση, καθώς και για τα αίτια που οδηγούν σε αυτό. Αυτό μπορεί να εύκολα να επιτευχθεί μέσω μικρών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Η κύρια προσέγγιση για την θεραπεία του συνδρόμου REDs είναι η ρύθμιση της διαθεσιμότητας ενέργειας μέσω μη φαρμακολογικών προσεγγίσεων. Οι μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις αφορούν την προσαρμογή της διατροφής και της άσκησης, δεδομένου ότι αυτές οι δύο παράμετροι καθορίζουν την διαθεσιμότητα ενέργειας.
Βιβλιογραφία
Mountjoy M, et al. 2023 International Olympic Committee's (IOC) consensus statement on Relative Energy Deficiency in Sport (REDs). Br J Sports Med. 2023 Sep;57(17):1073-1097.
Mountjoy M, et al. The IOC relative energy deficiency in sport clinical assessment tool (RED-S CAT). Br J Sports Med. 2015 Nov;49(21):1354.
Mountjoy M, et al. The IOC consensus statement: beyond the Female Athlete Triad–Relative Energy Deficiency in Sport (RED-S). Br J Sports Med. 2014 Apr;48(7):491-
